با شروع فصل سرما استفاده از وسایل گرمایشی افزایش می یابد و مهمترین نکته در استفاده از این وسایل، توجه به ایمنی و شرایط مناسب و بهداشتی آنها است.

در صورت رعایت نکردن اصول ایمنی و یا عدم احتراق کامل این وسایل و یا در صورت تهویه نامناسب فضایی که وسایل گرمایشی در آن وجود دارند، گازهای خطرناک ایجاد شده و تجمع این گازها منجر به مسمومیت یا گاز گرفتگی افراد می شود، همچنین کاهش اکسیژن محل نیز می تواند باعث مشکلات جدی تنفسی و ایجاد خطر شود.

عمده ترین گاز خطرناک تولید شده از وسایل گرمایشی در شرایط نامناسب، گاز مونوکسید کربن است. این گاز، بی رنگ، بی بو، بی مزه و غیر محرک است که میل ترکیبی آن با هموگلوبین خون بسیار بیشتر از اکسیژن است.

وقتی فردی در معرض استنشاق گاز منوکسید کربن قرار می گیرد، این گاز در خون جایگزین اکسیژن شده و اکسیژن رسانی به بافت های بدن و از جمله مغز را کاهش می دهد و باعث بروز مسمومیت و اختلال سیستم عصبی می شود، بنابراین قدرت هر گونه اقدامی از فرد مسموم سلب می شود و در نهایت فرد را به کام مرگ فرو ی برد.

مسمومیت با گاز مونوکسید کربن که به قاتل خاموش معروف است، در کودکان سریعتر بروز می کند، اما در سالمندان عوارض عصبی جدی تری به جای می گذارد.

نشانه های مسمومیت با گاز مونوکسید کربن شبیه علائم آنفلوانزا است و شاید در ابتدا توجهی به آن نشود، علایمی چون ضعف جسمانی، خستگی، کاهش قدرت عضلانی، سرگیجه، تهوع و استفراغ، کاهش دید و خمیازه کشیدن در این مسمومیت مشاهده می شود و هرچه مسمومیت به پیش می رود علایم جدی تری بروز می کند.

این قاتل خاموش برای پخش در سراسر بدن به زمان زیادی نیاز ندارد، بسته به میزان غلظت گاز در هوا، سن فرد، مقاومت بدن، وضعیت سلامتی و برخی مولفه های دیگر، ظرف مدت زمان چند ساعت، فرد مسموم و در نهایت به حالت اغما رفته و مرگ عارض می شود. در غلظت های بالا گاهی تا چند دقیقه تنفس این گاز برای کشتن یک نفر کافی است.

انتشار مونوکسید کربن از سوختن ناقص سوخت های فسیلی مثل نفت، گاز، بنزین، گازوئیل و ذغال چوب حاصل شده و اغلب در فصل سرما و اوایل بهار، مسمومیت با گاز مونوکسید کربن بسیار شایع است، سالانه شاهد مرگ و یا معلولیت ذهنی تعداد زیادی از هموطنان به دلیل مسمومیت با این گاز خطرناک هستیم.

چه باید کرد؟

پیشگیری از ابتلا به مسمومیت ناشی از گاز مونوکسید کربن بسیار آسان است. شناخت راه های تولید این گاز در منازل و ساختمان ها و انجام اقدامات امنیتی برای پیشگیری از تولید آن، مهمترین راه کنترل و پیشگیری از مرگ های ناشی از مسمومیت با مونوکسید کربن است. منابع و راه های عمده تولید گاز عبارتند از:

- استفاده از وسایل گاز سوز (یا سوخت های فسیلی) بدون دودکش.

- ضعف در دود کش وسایل گاز سوز و شومینه ها.

- معیوب بودن مشعل شوفاژ.

- نقص در دود کش ها و نشت گاز در فضا.

- استفاده از وسایل خوراک پزی یا کپسول های سفری (پیک نیک) به جایگزینی وسایل گرمایشی.

-به کار گیری روشنایی گازی به مدت طولانی به ویژه در فضای بدون تهویه.

-روشن کردن طولانی اتومبیل در پارکینگ.

برخی اقدامات امنیتی برای پیشگیری از تولید گاز مونوکسید کربن عبارتند از:

- استفاده از وسایل گرمایشی استاندارد.

-بازرسی و سرویس وسایل گرمایشی و اتصالات از جمله دودکش ها قبل از نصب و استفاده و بازرسی دوره ای از آنها.

- بررسی قدرت مکش دود کش ها، اطمینان از مسدود نبودن مسیر دودکش ها، اطمینان از وجود کلاهک مخصوص H برای آنها در پشت بام.

-نظافت دود کش ها از دوده به ویژه در شومینه ها.

- نصب نکردن آبگرمکن در حمام.

- عدم قرار ندادن لوله خروجی گاز بخاری در ظرف آب.

- استفاده از دودکش مجزا برای تک تک وسایل گاز سوز (هر وسیله گاز سوز باید یک دودکش مستقل داشته باشد و استفاده مشترک از دود کش ها خطرناک است.)

-قرار ندادن وسایل گاز سوز در مسیر کوران هوا و جریان باد.

- نظافت مشعل ها و شعله پخش کن ها.

اقدامات لازم در برخورد با مصدومان با گاز مونوکسید کربن:

در صورتی که با فرد مسموم شده با گاز مونوکسید کربن مواجه شدید:

1- خونسردی خود را حفظ کنید.

2- فرد مسموم را از محیط خارج کنید و به فضای باز منتقل کنید.

3- بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید و به توصیه های کارشناسان اورژانس عمل کنید.

چند توصیه ساده:

- رنگ مطلوب شعله بخاری آبی رنگ است. رنگ های قرمز، زرد و نارنجی نشانه سوخت ناقص و کمبود اکسیژن محیط یا نقص در فیتیله دستگاه است.

- داغ بودن لوله دودکش بهترین آزمایش برای کارکرد مناسب دود کش است، سرد بودن بدنه دودکش در هنگام فعالیت نشانه نقص دودکش است./105

مهندس «مرجان مشتاقی مقدم»؛ کارشناس سلامت محیط دانشگاه علوم پزشکی شیراز

پایان خبر