کم کاری تیروئید یا هیپوتروئیدی یکی از بیماری های شایع غدد درون ریز در جهان بوده که به علت مشخص نبودن علایم آن در مراحل اولیه به عنوان یک بیماری ساکت شناخته شده است.

غده تیروئید در بدن چه نقشی ایفا می کند؟

غده تیروئید در جلوی گردن و حنجره قرار گرفته است و با وجود اندازه بسیار کوچک، نقش فوق العاده مهمی در کنترل سوخت و ساز بدن و تنظیم کار سلول ها دارد. این عضو از بدن، با تولید هورمون های T3 و T4 و ترشح آنها به جریان خون وظایف خود را انجام می دهد. هرگونه اختلال در عملکرد این غده و تغییر در ترشح این هورمون ها می تواند منجر به بروز علایم بیماری در فرد شود.

کم کاری غده تیروئید چیست و چه نشانه هایی دارد؟

هیپوتیروئیدی یا کم کاری غده تیروئید هنگامی ایجاد می شود که غده تیروئید نتواند به میزان کافی و مورد نیاز بدن هورمون های تیروئیدی (T3 وT4) را تولید نماید و در نتیجه تعادل طبیعی واکنش های شیمیایی در بدن از بین می رود. شیوع این بیماری در خانم های مسن (بالاتر از 50سال) بیشترین است. این بیماری شایع ترین بیماری غدد درون ریز پس از دیابت می باشد که اغلب در مراحل اولیه علایم خاصی ندارد و با گذشت زمان بروز می کنند.

نشانه های کم کاری غده تیروئید

ضعف و خستگی، یبوست، افزایش حساسیت به سرما، پوست خشک، خشن و سرد؛ افزایش وزن، خواب آلودگی، ورم صورت، افزایش سطح کلسترول خون، ضعف عضلانی، درد و ورم مفاصل، اختلالات قاعدگی، ناخن و مو نازک و شکننده، مشکلات روحی و روانی مانند افسردگی.

اگر چه بیماری کم کاری غده تیروئید بیشتر در بالغان به ویژه در خانم های میانسال دیده می شود، اما می تواند نوزادان، کودکان و نوجوانان را نیز درگیر نماید.

نشانه های هیپوتیروئیدی در نوزادان

زرد شدن پوست و سفیدی چشم ها، بزرگی زبان، ظاهر پف آلود صورت، یبوست، خواب آلودگی زیاد، سفتی کم عضلات و کم بودن فعالیت و تحرک؛ در صورتی که هیپوتیروئیدی در دوران نوزادی به موقع تشخیص و درمان نشود، می تواند سبب اختلال شدید در رشد ذهنی و جسمی کودک، عقب افتادگی ذهنی و اختلالات بدنی فرد شود. نشانه های هیپوتیروئیدی در نوجوانان و کودکان نیز مشابه بزرگسالان بوده، با این تفاوت که علایمی نظیر کاهش رشد جسمی، کاهش رشد ذهنی، بلوغ دیررس و دیر درآمدن دندان های دایمی نیز دیده می شود.

درمان بیماری

درمان معمول کم کاری تیروئید با مصرف روزانه هورمون تیروئید سنتزی صورت می گیرد. این داروی خوراکی با برگرداندن سطح هورمون های تیروئید به میزان نرمال سبب بهبود علایم بیماری می شود. به دلیل تغییر در میزان دوز مورد نیاز دارو، مراجعات دوره ای به پزشک در راستای کنترل سطح هورمون های تیروئیدی و دوز مناسب دارو توصیه می شود. مصرف بیش از اندازه این دارو می تواند منجر به بروز علایمی همچون بی خوابی، لرزش، افزایش اشتها و افزایش ضربان قلب شود.

توصیه های پزشکی:

1. مصرف داروی هورمون تیروئید به هیچ وجه نباید خودسرانه و به دلیل بهبود علایم قطع شود؛ تنها پزشک می تواند با توجه به روند بیماری، میزان داروی مصرفی را کم، زیاد یا قطع نماید.

2. مصرف برخی موادغذایی، مکمل ها و داروها می توانند جذب این دارو را تحت تأثیر قرار دهند. بهترین زمان برای مصرف داروی «لووتیروکسین» نیم ساعت پیش از صبحانه و به همراه آب است. مصرف همزمان داروی لووتیروکسین به همراه موادغذایی و مکمل های حاوی آهن یا کلسیم، شربت های حاوی آلومینیوم هیدروکسید و داروی کلستیرامین می تواند منجر به کاهش جذب دارو شود؛ در نتیجه این داروها و موادغذایی باید به فاصله 4 تا 5 ساعت از داروی لووتیروکسین مصرف شود.

3. در صورت استفاده از داروهای ضدانعقاد خوراکی مانند وارفارین، حتماً پزشک خود را مطلع سازید، چرا که به تنظیم دوز دارو نیاز است.

4. در مواردی که بیمار قادر به بلعیدن قرص نباشد، می توان قرص ها را خرد کرده و با آب مصرف نمود.

5. مصرف غذاهای دریایی، انواع سبزی، لبنیات، تخم مرغ و نمک های یددار برای بیماری مفید است.

6. مصرف زیاد کلم، شلغم، هلو، بادام زمینی، دانه های سویا و اسفناج توصیه نمی شود و باید محدود شود.

7. برخی اوقات کم کاری تیروئید می تواند بعلت مصرف داروهایی چون لیتیوم کربنات یا آمیودارون ایجاد شود. در صورت مصرف اینگونه داروها، مشاوره با پزشک و انجام آزمایشات دوره ای برای تعیین سطح هورمون های تیروئیدی لازم و ضروری است.

دکتر «مصطفی قائمی نیا»؛ مدیر تحقیق و توسعه معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی شیراز